Sčítání lidu, domů a bytů - březen-květen 2021, /2011/
Data ze sčítání lidí v roce 2021 /březen-květen/ uvádím na konci článku. Tak umožním váženému čtenáři srovnání dat se sčítáním konaným před 10 lety. Data z roku 2021 byla z části zveřejněna v polovině ledna 2022.
Sčítání lidu, domů a bytů ve dnech 25. a 26. března 2011 přineslo řadu zajímavých čísel – od věkové struktury obyvatelstva přes národnost, víru nebo třeba i to, čím si lidé doma topí. Podívejte se nejdříve na srovnání čísel z roku 2011 s daty z minulosti (1961 a 2001):
Celkový počet obyvatel v roce 2011 dosáhl počtu 10 562 214. Při sčítání v roce 2001 to bylo 10 230 060. Rozhodující podíl na zvýšení počtu obyvatel měl vyšší podíl cizinců s dlouhodobým pobytem – v roce 2001 jich bylo 70 tisíc, o 10 let později to bylo 320 tisíc a ve dvacátých letech 21. století to bude ještě více..
Počet obyvatel do 14 let: 1,53 milionu (před deseti lety 1,65 milionu), počet obyvatel ve věku 15-64 let: 7,36 milionu (před deseti lety 7,16 milionu), počet obyvatel 65 a více let: 1,67 milionu (před deseti lety 1,41 milionu). Do poslední kategorie jsou započítáni i lidé, jejichž věk se nepodařilo zjistit (těch ale bylo relativně velmi málo).
Nejmenší podíl dětí ve věku do 14 let: jen 12,7 %, byl v Praze. Nejvíce, 15,6 %, jich žilo ve Středočeském kraji. Nejmenší podíl lidí nad 65 let: 14,5 %, byl v Ústeckém kraji. Nejvíce pak v Královéhradeckém kraji, 16,8 %.
Rodinný stav obyvatel: Z 5,19 milionů mužů bylo 2,33 milionu svobodných, 2,22 milionu ženatých, 485 tisíc rozvedených a 127 tisíc ovdovělých. Rodina v tradičním chápání je stále více menšinovým žánrem. Fenomén singles se netýká už jen Prahy a dalších velkých měst (v Paříži, Londýně či New Yorku prý žije až 70 procent dospělých singles, u nás je to zatím "jen" něco přes 40 procent). Největší nárůst zaznamenali rozvedení – v roce 1961 jich bylo 73 tisíc, v roce 2001 352 tisíc. Z 5,37 milionů žen je 1,9 milionu svobodných, 2,2 milionu vdaných, 613 tisíc rozvedených a 637 tisíc ovdovělých. I zde platí, že největší nárůst zaznamenala rozvodovost – v roce 1961 bylo rozvedených žen 112 tisíc, před deseti lety 459 tisíc. Procentuálně nejvíce rozvedených mužů žilo v Karlovarském, Ústeckém a Libereckém kraji (v tomto pořadí). U žen pak v Karlovarském a Ústeckém kraji a v Praze (rovněž v tomto pořadí). Procentuálně nejméně rozvedených mužů a žen žilo na Vysočině a ve Zlínském kraji. U mužů byl třetí v pořadí Jihomoravský kraj, u žen Pardubický kraj.
Vzdělání obyvatel: V ČR podle sčítání v roce 2011 žilo 9,03 milionu lidí ve věku 15 a více let. Základní či neukončené základní vzdělání mělo 1,57 milionu lidí (o 400 tisíc méně než před 10 lety). Úbytek souvisel hlavně se stárnutím obyvatelstva. Středoškolské vzdělání včetně vyučení mělo 2,96 milionu lidí (před 10 lety 3,26 milionu). Maturitu nebo i vyšší odborné vzdělání mělo 2,79 milionu lidí (oproti 2,43 milionu před 10 lety). Vysokoškolsky vzdělaných lidí bylo 1,12 milionu, o 350 tisíc více než před 10 lety. Zcela bez vzdělání bylo 47 tisíc obyvatel, za deset let jich přibylo devět tisíc (zejména na severu republiky). Zajímavý byl pohled do půl století staré minulosti. V roce 1961 mělo základní vzdělání 5,7 milionu obyvatel, středoškolské bez maturity 547 tisíc, středoškolské s maturitou 643 tisíc a vysokoškolské 156 tisíc obyvatel. Zatímco dříve vzdělanostní struktura víceméně připomínala pyramidu, nyní se více podobá košatému stromu.
V Praze mělo vysokou školu 22,5 % obyvatel, metropole (zejména díky množství univerzit a dobrých pracovních příležitostí) vyčnívala nad zbytkem republiky (ve druhém největším městě Brně je bylo 14,3 %). Nejméně vysokoškolsky vzdělaných lidí žilo v Karlovarském a Ústeckém kraji (7,2 %, respektive 7,8 %).
Ekonomicky aktivních obyvatel ubylo. Před deseti lety jich bylo 5,25 milionu, nyní je to 5,17 milionu. Dětí totiž není mnoho a řada lidí zestárla do důchodového věku. Před deseti lety bylo v Česku 487 tisíc nezaměstnaných. Na konci března 2011 to bylo 507 tisíc (číslo se ale logicky neustále mění). Zároveň je třeba brát v potaz, že přibylo 80 tisíc ekonomicky aktivních obyvatel.
Národnost byla nepovinnou položkou sčítání. Českou uvedlo 6,73 milionu lidí (před deseti lety to bylo 9,25 milionu), moravskou 522 tisíc (dříve 380 tisíc), zde bezmála polovinou přispěl Jihomoravský kraj. Třetí nejpočetnější uvedená národnost byla slovenská (149 tisíc, před 10 lety 193 tisíc). Polskou národnost uvedlo 39 tisíc lidí, německou 19 tisíc, slezskou 21 tisíc, romskou pět tisíc (romskou v kombinaci např. s českou či moravskou pak 13 tisíc). Romů bylo v ČR ale podle vládních statistik z roku 2006 až 300 tisíc. Vyvozovat z toho změny národnostního složení obyvatel ale nelze. Před deseti lety národnost neuvedlo 173 tisíc lidí, v roce 2011 to bylo 2,74 milionu. Mnoho lidí se stydí za svou vládu a tak raději se k české národnosti nehlásili, i proto že to byla nepovinná otázka (lidé ve sčítání obecně méně odpovídali na nepovinné otázky).
V otázce víry je třeba brát v potaz to, že 4,77 milionu lidí neuvedlo, v co věří – to je oproti 901 tisíci těchto odpovědí před deseti lety velký nárůst. V roce 2001 se celkem 3,29 milionu lidí označilo za věřící a 6,04 milionu lidí o sobě řeklo, že jsou bez víry. V roce 2011 byl tento poměr takový, že 2,18 milionu lidí věří (ať už organizovaně, nebo bez církve či náboženské společnosti) a 3,61 milionu nikoliv. Ostatní na otázku neodpověděli. Na struktuře věřících se mnohé nezměnilo. Nejvíce bylo římských katolíků (1,08 milionu), čtyřicet tisíc lidí bylo u Církve československé husitské a 52 tisíc u Českobratrské církve evangelické. Patnáct tisíc lidí (recesistů) uvedlo, že věří ve víru rytířů řádu Jedi z filmové ságy Hvězdné války. Baštou víry je tradičně Morava, zejména Zlínský a Jihomoravský kraj. I Vysočina, ležící zčásti v Čechách a zčásti na Moravě, platí za kraj věřících lidí. Naopak největší počet nevěřících je v Ústeckém kraji (43,8 %), Libereckém kraji (42,3 %) a Středočeském kraji (39,7 %).
Státní občanství: největší menšinou u nás byli a zřejmě i budou občané Ukrajiny (118 tisíc), následovaní Slováky (84 tisíc), Vietnamci (53 tisíc), Rusy (36 tisíc), Němci (21 tisíc), Poláky (18 tisíc) atd.
Domy: V ČR bylo evidováno celkem 2,15 milionu domů, z toho 1,77 milionu obydlených. Před deseti lety bylo 1,97 milionu domů, z toho 1,63 milionu obydlených. Celkem 1,53 milionu domů bylo ve vlastnictví fyzických osob (zdaleka nejčetněji zastoupenou kategorií jsou rodinné domy). Ve státním či obecním vlastnictví bylo 48 tisíc domů, ve vlastnictví bytových družstev 32 tisíc, ve spoluvlastnictví vlastníků bytů 80 tisíc a v kombinaci vlastníků 29 tisíc. Poměrně výrazně ubylo rodinných domů nezpůsobilých k bydlení. V roce 2001 jich bylo 38 tisíc, v roce 2011 jen 21 tisíc. Nejvíce rodinných domů nezpůsobilých k bydlení je na Moravě – v Olomouckém, Zlínském a Moravskoslezském kraji.
Topení: V ČR je 3,89 milionu obydlených bytů. Toto číslo se za deset let prakticky nezměnilo. 2,80 milionu bytů je vytápěno ústředním topením, 527 tisíc etáží s kotlem v bytě, 432 tisíc kamny. Pokud šlo o energii používanou k vytápění, 1,26 milionu bytů vytápějí kotelny stojící mimo jejich dům, 346 tisíc bytů uhlí, koks či uhelné brikety, 1,47 milionu bytů plyn, 284 tisíc bytů elektřina a 294 tisíc dřevo. Není překvapivé, že více než před deseti lety vytápěla byty elektřina (+37 tisíc) a plyn (+67 tisíc) a že bylo bytů vytápěných z kotelny mimo dům (–31 tisíc) či uhlím (–29 tisíc). Zajímavé bylo, že oproti stavu v roce 2001 se lidé více vracejí k vytápění dřevem (+126 tisíc bytů).
Sčítání lidu, domů a bytů v ČR začalo v sobotu 27. března 2021 a skončilo dne 11. května 2021.
Od roku 2011 přibylo v ČR 195 tisíc domů, domovní fond se rozrostl na 2 353 024 domů. Za posledních třicet let se jejich počet zvýšil o více než 484 tisíc, což představuje pětinu celkového domovního fondu. 88,4 % domů vlastní fyzické osoby, druhou nejčastější formou vlastnictví bylo „spoluvlastnictví vlastníků jednotek“, která se týkala 146 799 domů. Zhruba každý čtvrtý dům pocházel z období před rokem 1946.
V ČR za deset let ubylo obyvatel (ovlivnil to i covid-19 - nejvyšší mortalita v historii ČR byla v roce 2020 - 129 289 a rekordní pak v prvním čtvrtletí roku 2021 - v něm zemřelo přes 46 800 občanů - jen dne 15. 3. 2021 619 lidí, tedy asi dvojnásobek běžného počtu).
Průměrnému obyvateli bylo 42,7 roku. Téměř polovina ze všech 10 524 167 obyvatel ČR žila ve čtyřech krajích – v Praze, Středočeském, Jihomoravském a Moravskoslezském. 50,7 % obyvatel ČR tvořily ženy, 49,3 % muži.
Téměř pět procent – přesněji 4,7 % obyvatel tvořili cizinci. Nejvyšší podíl měly osoby s ukrajinským (1,4 %), slovenským (0,9 %) a vietnamským občanstvím (0,5 %). Cizinců tedy oproti roku 2011 mírně přibylo a trend bude zřejmě pokračovat.
Ze sečtených obyvatel ve věku patnácti a více let bylo 32,1 % svobodných a 45,6 % ženatých či vdaných. Mezi ovdovělými výrazně převažovaly ženy (13,3 %) nad muži (2,9 %), ovdovělých žen mírně ubylo. Potvrdil se také trend přibývání singles.
Počet vysokoškolsky vzdělaných lidí přesáhl 1,5 milionu, oproti minulému sčítání přibylo i lidí s maturitou. Z lidí starších patnácti let ji mělo již 53,1 % (ale s jakou kvalitou?!). Středoškolské vzdělání bez maturity nebo výuční list měla asi třetina populace. Vysokoškolský titul 18,7 %, před deseti lety to bylo 11,2 %.
Dobrovolnou otázku na národnost zodpovědělo 68,4 % obyvatel. K české národnosti se přihlásilo 83,8 % z nich, k moravské 5,0 % a ke slezské 0,2 %. Dále se lidé nejčastěji hlásili ke slovenské (1,3 %), ukrajinské (1,1 %) a vietnamské národnosti (0,4 %). Osmnáct tisíc lidí se pak přihlásilo zároveň k české i evropské národnosti. Rómy se cítilo něco málo přes 4500 občanů ČR.
Oproti minulému sčítání více lidí odpovědělo na dobrovolnou otázku na jejich víru, a to 69,9 procenta. Že jsou věřící a hlásí se k církvi nebo náboženské společnosti, deklarovalo 18,7 % lidí. Nejvíce byla zastoupena římskokatolická církev, která představovala desetinu všech odpovědí, tedy 741 tisíc osob. Dochází k odklonu od tradičních církví. K odpovědi „bez náboženské víry“ se přihlásilo 68,3 % z těch, kteří na otázku odpověděli.
„Jediů lehce přibylo. V minulém sčítání jich bylo 15 tisíc, nyní to bylo lehce přes 21 000. Sitheů bylo pouze 516. Část lidí recesisticky zodpověděla tuto otázku právě vtipem odkazujícím na postavy ze série Star Wars.
Další zajímavá čísla ze sčítání v roce 2021:
Základní charakteristiky obyvatelstva jako vzdělání, věk, rodinný stav či národnost a informace o domovním fondu lze sledovat za okresy, obvody obcí s rozšířenou působností, jednotlivé obce či městské části. Data ze sčítání lidu z roku 2021 jsou nyní uživatelům k dispozici až do úrovně obcí.
Jak je na tom Česká republika v porovnání jednotlivých okresů?
Okresy s vůbec nejmladším obyvatelstvem jsou Praha-východ a Praha-západ. Pouze zde průměrný věk nepřesáhl 40 let. Naopak pomyslně nejstarším okresem je Jeseník s průměrným věkem 44,8 let.
Mezi cizinci je nejoblíbenější Praha. Při Sčítání 2021 tvořili 13,6 % jeho obyvatel právě cizinci (s jedním státním občanstvím). S velkým odstupem pak následovaly okresy Plzeň-město s 8,6 % a Mladá Boleslav s 8,4 %. V Mladé Boleslavi byl navíc ze všech okresů největší podíl cizinců ze zemí EU (4,3 %). Z okresů, kde byl podíl cizích státních příslušníků nejnižší, byla na prvním místě Opava s necelým 1 %, za ní pak okresy Bruntál a Šumperk, kde cizinci tvořili shodně 1,1 % obyvatel těchto okresů (chyběly pracovní příležitosti).
Pokud se podíváme na cizince z pohledu nejčastějších státních občanství, v rámci ČR žije v Praze největší podíl Ukrajinců (4,2 %) a Rusů (1,8 %). Největší podíl občanů Slovenska (2,8 %) a Polska (0,8 %) byl v Mladé Boleslavi. V okrese Cheb žili nejvíce Vietnamci (kolem 2,9 %) a Němci (0,3 %).
U osob ve věku 15 a více let se nejvíce svobodných nachází v okresech Brno-město (37,2 %) a Most (35,8 %), naopak nejméně jich žije v okresech Pelhřimov (28,5 %) a Uherské Hradiště (28,6 %). Nejvíce osob v manželství žije ve Žďáru nad Sázavou (52,1 %) a okrese Brno-venkov (51,5 %.). Nejméně v okrese Most (37,6 %) a Chomutov (40,1 %). Největší podíl rozvedených žije v okrese Most (17,8 %) a Karlovy Vary (17,6 %), nejméně pak ve Žďáru nad Sázavou (10,4 %) a Uherské Hradiště (11,3 %). Ovdovělých osob najdeme nejvíce v Karviné (9,7 %) a v Jeseníku (9,6 %), v okresech Praha-západ a Praha-východ bylo ovdovělých necelých 6,1 %, respektive 6,2 % obyvatel.
Z patnáctiletých a starších obyvatel měla vysokoškolské vzdělání více než třetina obyvatel Prahy (35,9 %) a okresu Brno-město (33,6 %). Žádný z dalších okresů v tomto ohledu hranici jedné třetiny nepřekonal. Nejméně vysokoškoláků mají okresy Sokolov (8,2 %) a Tachov (8,7 %). Největší podíl osob se středním vzděláním s maturitou žije v okrese Plzeň-město (35,7 %), Hradec Králové (35,6 %) a Praha-východ (35,4 %), nejméně v okrese Sokolov (28,4 %), Znojmo (28,8 %) a Jeseník (29,1 %). Lidé se středním vzděláním nebo vyučením bez maturity se sečetli nejčastěji v okresech Česká Lípa (40,8 %), Jeseník (40,6 %) a Znojmo (40,5 %), nejméně pak v Praze (18,1 %) a v Brně-městě (21,0 %).
U dobrovolné otázky na národnost byli nejsdílnější obyvatelé Brna-města (73,9 %) a Uherského Hradiště (72,5 %). Nevyplněnou otázku na národnost nechali nejčastěji v Tachově (37,3 %) a na Domažlicku (36,3 %). Uvedené výsledky jsou souhrnně za danou národnost, ať byla uvedena samostatně nebo v kombinaci s libovolnou další. K české národnosti se nejčastěji přihlásili v okresech Chrudim (97,6 %) a Havlíčkův Brod (97,1 %), nejmenší podíl byl pak na Hodonínsku (71,4 %) a v Brně-městě (72,1 %). Hodonín se naopak umístil nejvýše mezi okresy s největším podílem moravské národnosti (37,7 %), dalším v pořadí byl okres Břeclav (33,5 %). Opava se pyšnila nejvyšším podílem osob se slezskou národností (9,6 %), další za ní byla s výrazným odstupem Karviná (3,3 %).
U druhé dobrovolné otázky, která se ptala na náboženskou víru, byly nejaktivnější moravské okresy. Nezodpovězenou ji nechalo nejméně lidí v okresech Brno-město a Uherské Hradiště (26,9 %), naopak nejčastěji nevyplněnou ji nechali obyvatelé okresů Strakonice (36 %), Domažlice a Klatovy (shodně 35,0 %). Nejvíce osob se k víře přihlásilo v Uherském Hradišti (64,0 %) v okresech Žďár nad Sázavou (57,3 %) a Hodonín (57,0 %). Odpověď, že dotyčný není věřící, byla nejčastější v okresech Most (86,1 %) a Rakovník (85,7 %).
Nejčastějším typem vlastníka domu je fyzická osoba. Vůbec nejčastější byl tento typ vlastnictví v okrese Brno-venkov (93,5 % všech domů) a na Hodonínsku (93,3 %). Nejvyšší podíl domů, které má ve vlastnictví obec nebo stát, byl v okresech Brno-město (4,4 %) a Bruntál (4,0 %), nejméně v okresech Praha-západ (0,7 %) a Praha-východ (0,8 %). Domů ve vlastnictví bytových družstev bylo nejvíce na Mostecku (5,0 %) a v okrese Teplice (4,6 %), naopak na Zlínsku a Tachovsku nejsou domy ve vlastnictví bytových družstev téměř žádné. Spoluvlastnictví vlastníků bytů je nejčastější v Praze (20,5 %) a v Brně-městě (16,4 %), nejméně pak v Rokycanech (2,6 %) a na Pelhřimovsku (2,7 %).
Podíl domů postavených v roce 1919 či dříve byl nejvyšší na Děčínsku (25,2 %), v Teplicích (21,6 %) a v okrese Liberec (21,4 %). Nejmenší množství domů z tohoto období naopak bylo na Zlínsku (4,1 %) a Hodonínsku (4,2 %). V posledních letech se nejvíce stavělo v okolí hlavního města - v okresech Praha-východ a Praha-západ. Více než 11,4 % a 9,1 % domů v těchto okresech bylo postaveno či rekonstruováno v roce 2016 nebo později. Nejmenší aktivita ve výstavbě byla v okresech Bruntál (2,6 %) a Jeseník (2,7 %).